Vijf actrices maken een voorstelling over de ongelijkheid tussen man en vrouw. Een gesprek in de bus op weg naar een try-out. „Het komt erop neer dat wij mannen niet op hun bek kunnen slaan. Zij ons wel.”

Jelka van Houten heeft net een vlammend betoog gehouden over de meeste medicijnen die nooit getest worden op vrouwen, als ze vlak daarna met Eva Marie de Waal een quiz leidt over het vrouwelijk geslachtsorgaan. „Dat pas in 2001 voor het eerst wetenschappelijk is onderzocht.’’ Achter haar staan actrices Susan Visser, Stephanie Louwrier en Gusta Geleijnse in een clitorispak, een rood-roze creatie die wat wegheeft van een massagespin met in de top een klein gaatje voor het gezicht. Met een verhoogde stem roept Visser: „Hoe meer je met mij speelt, hoe gevoeliger ik word.’’ Ze probeert te springen, maar echt bewegen gaat niet, wat de situatie koddig maakt.

De nieuwe voorstelling De Verleiders Female gaat over de machtsongelijkheid tussen mannen en vrouwen. 6 november gaat de show met de actrices in première. De zwangere Eva Marie de Waal wordt na een paar weken vervangen door Dunya Khayame, die ook meeschreef aan het script, vertellen ze in het interview in een busje op weg naar de derde try-out.

Louwrier: „Veel mensen zeggen tegen ons: maar het gaat toch best wel goed met de emancipatie? Maar ik werd behoorlijk depressief tijdens het schrijven.”

Visser: „Er zijn natuurlijk veel dingen veranderd. Als je mijn leven vergelijkt met het leven van mijn moeder dan heb ik veel meer kansen gekregen. Ik heb gestudeerd. Mijn moeder is op haar 13de van school gehaald omdat ze voor haar broertjes en zusjes moest zorgen. Haar moeder probeerde thuiszorg te krijgen maar dat kreeg ze niet omdat ze een dochter van 13 had en die kon dat toch makkelijk doen. 13! Kind nog. Maar veel dingen wist ik niet. Tijdens het informatie verzamelen dacht ik: mijn God, in wat voor wereld leven we?”

Geleijnse: „De discussie over machtsongelijkheid gaat over quota, glazen plafonds of over vrouwen die vaak niet fulltime werken. Niet over waarom onze samenleving op zo’n traditionele manier is ingericht. Ons hele systeem is vrouwonvriendelijk. Dat is de blinde vlek.”

Van Houten: „Ik had ook hiervoor dat naïeve idee van, het valt toch allemaal wel mee met de ongelijkheid?Ik had zelfs een allergie voor de opstandigheid van vrouwen. Maar er is een beerput opengegaan.”

Wat zijn de schokkendste dingen?

Van Houten: „Voor mij is dat de gezondheidszorg. Heel veel medicatie is nooit op vrouwen getest. Dat raakt mij persoonlijk want ik heb veel medicijnen geslikt in mijn leven en heb daar veel bijwerkingen van gehad. Nu denk ik, komt dat door mijn lijf? Of is het omdat er heel weinig onderzoek wordt gedaan naar vrouwenlichamen? Het maakt me ook zenuwachtig. Ik slik medicijnen en nu denk ik elke keer: is dit wel goed voor mijn vatenstelsel of is dit vooral goed voor een mannelijk vatenstelsel?”

De Waal: „Ik vind de inkomensongelijkheid nog steeds schokkend.”

Geleijnse: „Er wordt vaak gezegd: vrouwen komen niet op voor zichzelf qua salaris. Maar dat is niet waar, vrouwen vragen wel om loonsverhoging, maar krijgen dat 25 procent minder vaak dan mannen. Of vrouwen worden afgedaan als slap omdat ze allemaal parttime werken. Maar vrouwen doen het onzichtbare, niet gewaardeerde werk in de samenleving. De zogenoemde participatiemaatschappij komt bijvoorbeeld op het bord terecht van vrouwen, omdat zorgtaken bijna altijd aan vrouwen worden overgelaten. De vraag is niet waarom vrouwen niet meer fulltime werken, maar waarom mannen niet meer parttime werken.”

Verdienen jullie hetzelfde als de mannelijke Verleiders?

Visser: „Nou daar hebben we echt een enorme bijeenkomst over gehad waarin de emoties hoog opliepen. Ga ik dit eigenlijk wel vertellen? Laat ik het zo zeggen, het is uiteindelijk goed gekomen.”

Louwrier: „Die mannen hebben iets opgebouwd. Zij zijn een instituut.”

Geleijnse: „We krijgen hetzelfde inkomen als zij tijdens hun eerste show.”

Louwrier: „We wilden vooral meer openheid over financiële vergoeding tussen mannen en vrouwen. Jelka is zelfs gaan appen met andere acteurs met de vraag: hoeveel verdien je?”

Van Houten: „Ik heb met acteurs, regisseurs, agenten gesproken. De conclusie: ook al zeggen producenten dat ze mannen en vrouwen gelijk betalen, vrouwen verdienen echt minder. Ze zeiden dat vrouwen minder makkelijk voor zichzelf opkomen. Maar ik ken actrices die net zo hard onderhandelen als mannen, en die hebben echt minder werk. Vrouwen krijgen vaker het stempel ‘lastige vrouw’.”

Visser: „Ik zat op de toneelschool toen ik mijn eerste klus kreeg. Ik kwam erachter dat de mannelijke acteur die net zo oud was als ik en net zo veel ervaring had, veel meer betaald kreeg. Ik heb toen gezegd: dan kom ik niet. Ik was woedend, maar echt woedend. Ik heb uiteindelijk hetzelfde bedrag gekregen.”

Susan Visser deelt in de voorstelling ook een andere frustratie. Halverwege doet ze een meditatie voor mannen, geïnspireerd op een twitterdraadje van schrijver A.R. Moxon. „Ga zo zitten dat je ballen de ruimte hebben.” Op sprookjesachtige toon begeleidt ze de mannen naar het moment dat de rollen in de wereld zijn omgedraaid. „Bedenk hoe je onverwacht op een dag bij je ballen gegrepen wordt. Je voelt hoe die hand sluit rond je zak.”

Geleijnse: „Het is natuurlijk schokkend hoeveel vrouwen met seksueel ongepast gedrag te maken krijgen.”

Van Houten: „Ik ben ooit ontslagen in een café waar vrouwen allemaal een kort rokje moesten dragen, omdat ik niet met een manager naar bed wilde. Mijn baas had alle vrouwen gehad en ik wist: kak, nu ben ik aan de beurt. Toen hij me benaderde heb ik heel duidelijk aangegeven dat ik dat niet wilde. Die avond was ik mijn baantje kwijt.”

Louwrier: „Ik speelde tijdens mijn studie in een jeugdserie met een oudere regisseur. Na de draaidagen zei hij: ik ben verliefd op je geworden, ik vind je fantastisch en wil je na de wrap party naar huis brengen. Ik zei: ik wil dat niet, hij stond erop. Ik heb toen tegen iedereen op dat feestje gezegd: ik mag niet alleen met hem naar huis. Ik voelde me onveilig.”

Hebben jullie allemaal een #metoo-ervaring?

Visser: „Ja. Maar ik vind het niet nodig om over mijn eigen ervaring te praten. Bijna alle vrouwen zijn wel eens ongewenst betast. Het komt zo vaak voor en daar word ik zo boos en verdrietig van. Het is heel goed dat de beerput is opengegaan. Dat mannen zich nu gaan afvragen, kon dit of was dit over de grens?”

Van Houten: „In de normale situaties moeten vrouwen sowieso meer lichamelijke grenzen over. Een vriendin vertelde dat ze bij een zakenmeeting als enige de mannelijke klanten drie zoenen moet geven. Dat wil ze helemaal niet. Haar mannelijke collega’s geven gewoon een hand.”

Geleijnse: „Veel mannen weten niet dat ze een geprivilegieerde positie hebben.’’

Van Houten: „Uiteindelijk komt het erop neer dat wij mannen niet op hun bek kunnen slaan. Zij ons wel. Als ik op straat word nagefloten, zou ik willen zeggen: hou op. Maar met een hoek ben ik neer.”

Is jullie leven nu veranderd?

De Waal: „We hebben allemaal thuis meer ruzie gehad over het huishouden.”

Louwrier: „Tijdens de repetitieperiode kwam ik thuis en zag ik dat mijn vriend de vaatwasser weer niet had uitgeruimd. Ik werd daar veel bozer om. De dag daarna zat hij wel heel schattig zijn boxershorts en sokken te sorteren.”

Geleijnse: „Het is voor mij heel fijn dat mijn partner Tom [De Ket, oprichter van de Verleiders en de regisseur, red.] heeft meegewerkt aan de voorstelling. Sommige feiten hebben echt iets met hem gedaan. Vooral dat vrouwen vaker parttime gaan werken na de zwangerschap en daardoor een slechtere positie krijgen op de arbeidsmarkt. Ik heb gevechten geleverd toen ik zwanger was, maar die heb ik wel verloren. Ik was degene die minder moest werken, want ik verdiende minder dan hij. Ik ben heel blij dat Tom nu heeft gezien dat ik dingen in mijn carrière heb moeten inleveren omdat wij samen een kind kregen. Hij zegt nu: verdomme, ik heb het ook maar gewoon laten gebeuren. Maar het is lief dat hij dat toegeeft.”

Jullie spelen ook mannen in jullie voorstelling, maar dat zijn stereotypes. Egoïstische bierdrinkende mannen.

Louwrier: „Onze partners zeggen dat ook.”

Werkt het dan wel? Zit ongelijkheid niet meer in onbewust gedrag? Een tijdje geleden ging ik met mijn familie in de auto weg. Mijn vader wilde niet rijden en vroeg mijn vriend: rij jij? Terwijl hij drie dochters heeft.

De Waal: „In de stereotypering zit de humor. De voorstelling moet niet alleen maar serieus zijn natuurlijk. Maar inderdaad, mijn vader heeft mij geëmancipeerd opgevoed, maar als het gesprek over geld gaat richt hij zich tot mijn vriend. Dat is zo’n bizarre blinde vlek.”

Geleijnse: „Die ongelijke rolverdeling zit onbewust keihard in onze maatschappij gesleten. En natuurlijk, mannen hebben daar ook last van. Jens van Tricht heeft een boek geschreven over Toxic Masculinity waarin hij zegt dat gevoel bij jongetjes in de kiem wordt gesmoord. Pijn en frustratie kunnen daarom sneller worden omgezet in agressie. Dat benadrukken we ook in de voorstelling. Het patriarchaat verneukt ons allemaal.”